Zwalczanie chwastów w zbożach na wiosnę

Prof. dr hab. Kazimierz Adamczewski

Instytut Ochrony Roślin, PIB w Poznaniu

Zmiany klimatyczne obserwowane od kilku lat, w szczególności ocieplenie, mają duży wpływ na przebieg wegetacji roślin, w tym chwastów. Ciepłe i bezśnieżne zimy sprzyjają większemu zachwaszczeniu upraw roślin wysiewanych jesienią, tj. zbóż ozimych i rzepaku ozimego. Stwarza to problemy dla polskiego rolnika, który musi być przygotowany na większe koszty związane z ochroną roślin, a w tym wypadku – ze zwalczaniem chwastów.

W ubiegłym roku koniec lata i jesień były raczej umiarkowanie wilgotne. W niektórych rejonach kraju ostatnie dni sierpnia i wrzesień były suche lub z niewielkimi opadami deszczu, które w małym stopniu uzupełniły brak wilgoci w glebie. Dlatego na niektórych plantacjach wschody zbóż ozimych były mało wyrównane. Dotyczy to szczególnie gleb ciężkich, gliniastych. Jednak w późniejszym okresie wystąpiły takie opady deszczu, które już dostatecznie uzupełniły braki wilgoci w glebie. Ponadto okres jesienny był bardzo ciepły, z dodatnimi temperaturami prawie do końca grudnia. Okresowe ochłodzenia trwały raczej krótko, a przygruntowe przymrozki występowały lokalnie.

Wymagania termiczne dla wschodów chwastów występujących w zbożach są zazwyczaj nieduże. Wiele gatunków do skiełkowania potrzebuje kilka stopni powyżej zera, np.: miotła zbożowa, gwiazdnica pospolita, tasznik pospolity, tobołki polne, przetaczniki, starzec zwyczajny, jasnoty, rumiany i rumianki oraz przytulia czepna. Niektóre chwasty (np. miotła zbożowa i gwiazdnica pospolita), jeżeli gleba nie jest zamarznięta, wschodzą nawet pod śniegiem. Ponadto istnieją gatunki, które kwitną i owocują zimą – w przerwach pomiędzy przymrozkami, np. gwiazdnica pospolita.

Z dużym zachwaszczeniem należy się liczyć nie tylko na plantacjach, na których nie zwalczano chwastów, ale także tam, gdzie stosowano herbicydy. Preparaty zastosowane w okresie jesiennym w wyniku wysokich dodatnich temperatur jeszcze długo po zabiegu ulegały rozkładowi i zostały przemieszczone w głąb gleby. W takich warunkach użyte jesienią herbicydy nie chronią plantacji zbóż ozimych przed nowymi wiosennymi wschodami chwastów. Dlatego w wielu przypadkach wymagany będzie dodatkowy zabieg ich zwalczania.

Wiosenne zachwaszczenie zbóż ozimych jest więc w bardzo dużym stopniu uzależnione od przebiegu wegetacji w okresie jesienno-zimowym. Jakiego wobec tego zachwaszczenia należy się spodziewać na wiosnę? Przebieg warunków pogodowych predysponuje niektóre gatunki chwastów do występowania w większym nasileniu niż przeciętnie. Należy do nich niewątpliwie miotła zbożowa. Dlatego w roku 2014 trzeba spodziewać się masowego występowania tego chwastu. Należy w odpowiednim czasie zaopatrzyć się w herbicydy zwalczające miotłę zbożową. Kolejnymi chwastami jednoliściennymi, których występowanie na niektórych plantacjach pszenicy ozimej w ostatnich latach nasila się, jest wyczyniec polny i stokłosa żytnia. Ma to miejsce szczególnie na glebach dobrych i wilgotnych. Należy się spodziewać, że te gatunki na plantacjach pszenicy ozimej stanowić będą także poważne zagrożenie.

Trudno przewidzieć, jaki będzie dalszy przebieg tej zimy. Generalnie, po łagodnej, bezśnieżnej, przerywanej okresowo dodatnią temperaturą, wiosną należy się spodziewać większego zachwaszczenia niż po zimach długich i surowych.

Jak zaplanować walkę z chwastami?
Jest to pytanie, które często stawiają sobie rolnicy. Jeżeli wiosna będzie ciepła i umiarkowanie wilgotna, to nie powinno być większego problemu ze zwalczaniem chwastów. W miarę wczesne opryskiwanie herbicydami, przy sprzyjającej pogodzie, gwarantuje skuteczne zwalczanie chwastów. Jednak należy się liczyć także z tym, że na niektórych plantacjach zbóż ozimych, tam, gdzie w okresie jesiennym chwasty zwalczano chemicznie, ze względu na przebieg pogody, efekt zabiegów jesiennych nie będzie zadowalający. Na tych plantacjach mogą na nowo wschodzić chwasty, które wymagać będą ponownego użycia herbicydów. Będzie to na pewno konieczne w przypadku długiej, wilgotnej i chłodnej wiosny. Przy takim przebiegu pogody nastąpią trudności z opryskiwaniem plantacji – w dużym stopniu uzależnione od warunków wilgotnościowych panujących w polu.

Jeżeli wiosna będzie chłodna i długa z kilkudniowymi spadkami temperatury w okolicach zera, wówczas przed rolnikiem pojawi się jeszcze jeden problem – chwasty będą rosły, ale ze względów technicznych pojawią się trudności z terminowym odchwaszczaniem.
W takiej sytuacji chemiczne odchwaszczanie znacznie się opóźni. Użyte w tym czasie herbicydy wykażą mniejszą skuteczność w zwalczaniu wyrośniętych chwastów.

Obecnie rolnik ma do dyspozycji kilkanaście herbicydów, które są dostępne na rynku. Oto niektóre z nich:

Atlantis 12 OD – jest w Polsce od wielu lat zarejestrowany do zwalczania chwastów w uprawie zbóż ozimych w zabiegu wiosennym (po ruszeniu wegetacji do początku strzelania w źdźbło). Herbicyd ten w swoim składzie zawiera dwie substancje czynne, dzięki czemu ma dość szeroki zakres zwalczanych chwastów. W zależności od dawki są to gatunki chwastów jednoliściennych, jak i dwuliściennych.
Zastosowany w dawce 0,45-0,6 l/ha zwalcza natomiast: miotłę zbożową, gwiazdnicę pospolitą, marunę bezwonną, rumian polny, niezapominajkę polną, tasznik pospolity, tobołki polne i samosiewy rzepaku ozimego. Nieco gorzej radzi sobie z: fiołkiem i makiem polnym oraz przetacznikami. Do zwalczania wyczyńca polnego, stokłosy żytniej i owsa głuchego dawkę herbicydu zwiększyć należy do 0,9-1,2 l/ha. Nie poleca się go do zwalczania chwastów w jęczmieniu ozimym. W celu rozszerzenia gamy zwalczanych chwastów Atlantis 123 OD można stosować łącznie z innymi herbicydami, takimi jak: Grodyl 75 WG, Mustang 306 SE, Sekator 125 OD oraz Granstar 75 WG. Ponieważ substancje czynne herbicydu Atlantis należą do grupy sulfonylomoczników, nie powinno się ich stosować na polach, na których występują chwasty odporne na tę grupę chemiczną. Dotyczy to szczególnie miotły zbożowej.

Calibre® SX 50 SG – składa się z dwóch substancji czynnych i jest przygotowany w formie granul sporządzonych w technologii SX. Herbicyd jest przeznaczony do wiosennego zwalczania chwastów dwuliściennych w: pszenicy ozimej, pszenżycie ozimym i życie. Skuteczniejsze zwalczanie chwastów można uzyskać, stosując Calibre® SX 50 SG łącznie z adiuwantem Trend 90 EE w dawce 50 ml na 100 l wody.
Zabieg wykonuje się po ruszeniu wiosennej wegetacji do fazy strzelania w źdźbło. Natomiast w zbożach jarych tj.: pszenica jara i jęczmień jary zalecana dawka jest niższa, a zabieg powinien mieć miejsce od fazy 3 liści do fazy strzelania w źdźbło.

Chisel® 75 WG – jest herbicydem z powodzeniem stosowanym od wielu lat do zwalczania miotły zbożowej i chwastów dwuliściennych w zbożach jarych i ozimych. Chisel® 75 WG zwalcza wiele gatunków chwastów dwuliściennych tj.: bratek polny, gorczycę polną, gwiazdnicę pospolitą, jasnoty, komosę białą, maki, przytulię czepną, rumiany i rumianki, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity i tobołki polne. Dla skuteczniejszego zwalczania chwastów Chisel® 75 WG zaleca się stosować łącznie z dodatkiem adiuwantów Trend® 90 EC w dawce 50-100 ml na 100 l wody lub z Atpolanem® 80 EC w dawce 1,5 l/ha.

Deresz 306 SE – składa się z dwóch substancji czynnych i jest od niedawna zalecany do zwalczania chwastów dwuliściennych w zbożach ozimych i jarych. Zabieg opryskiwania można wykonać wiosną od poruszenia wegetacji (dotyczy to zbóż ozimych), a w zbożach jarych od fazy 2-3 liści do fazy drugiego kolanka. Termin zabiegu dla tego herbicydu jest dość długi, co stanowi jego zaletę.

Sekator 125 OD – zawiera dwie substancje czynne z grupy sulfonylomoczników, które pobierane są głównie przez liście chwastów. Sekator 125 OD przeznaczony jest do zwalczania wielu gatunków chwastów dwuliściennych w zbożach ozimych i jarych. Na herbicyd ten wrażliwe są: gwiazdnica pospolita, gorczyca polna, jasnoty, komosa biała, maki, rumiany i rumianki, ostrożeń polny, przetaczniki, przytulia czepna, rdesty, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity i tobołki polne. Nieco gorzej zwalczany jest fiołek polny. W zbożach ozimych zabieg opryskiwania można wykonać po ruszeniu wegetacji, a w jarych – od fazy 3 liści do końca krzewienia.

Axial® 100 EC – to preparat od niedawna wprowadzony na rynek polski, przeznaczony do zwalczania tylko chwastów jednoliściennych tj.: miotła zbożowa, wyczyniec polny i owies głuchy. W zbożach ozimych zabieg opryskiwania należy wykonać po ruszeniu wegetacji do końca krzewienia się miotły i wyczyńca polnego. Natomiast w zbożach jarych zwalczanie owsa głuchego należy wykonać od fazy 3-4 liści do początku pojawienia się liścia flagowego.

Puma® Uniwersal 069 EW – znajduje się na rynku od wielu lat i jest przeznaczona do zwalczania chwastów jednościennych, głównie miotły zbożowej, wyczyńca polnego i owsa głuchego. W celu jednoczesnego zwalczania miotły zbożowej i chwastów dwuliściennych w pszenicy ozimej herbicyd ten można zastosować łącznie z preparatami Granstar® 75 WG lub Sekator 125 OD. Natomiast w jęczmieniu jarym w celu zwalczania owsa głuchego i chwastów dwuliściennych, poza wymienionymi preparatami można także zastosować go w mieszance z Chwastoksem Turbo 340 SL.

Przed przystąpieniem do zabiegu zwalczania chwastów rolnik powinien dokonać lustracji plantacji.

Należy sobie uświadomić, że nie ma idealnego herbicydu, który w każdych warunkach zwalczałby wszystkie chwasty.