Nawożenie i wapnowanie pod kukurydzę

mgr inż. Grzegorz Kopeć

Dyrektor ds. Innowacji Ampol-Merol Sp. z o.o.

Kukurydza pochodzi z Meksyku z okresu 5 tys. lat p.n.e. Na początku XVI w. została sprowadzona przez Kolumba do Europy.  Obecnie w Polsce kukurydza staje się rośliną coraz bardziej popularną i docenianą. Nie ma specjalnych wymagań w stosunku do przedplonu i doskonale udaje się po różnych roślinach. Jest najmniej wrażliwa ze wszystkich roślin na uprawę w monokulturze, lecz takie następstwo zwiększa ryzyko występowania szkodników takich jak: omacnica prosowianka czy stonka korzeniowa. Jako roślina dnia krótkiego o dużych wymaganiach pokarmowych i wysokim potencjale plonowania wymaga odpowiednio odkwaszonego stanowiska o przynajmniej średniej zasobności w składniki pokarmowe. Aby osiągnąć założony potencjał produkcyjny, konieczne jest wysokie zaopatrzenie roślin we wszystkie niezbędne składniki odżywcze, które znacznie wpływają na plon i wartość zielonki oraz ziarna.

NAWOŻENIE MINERALNE
Wysokie plony zielonki i ziarna wymuszają na producencie wyjątkowe podejście do istotnego zagadnienia, jakim jest zaopatrzenie roślin w optymalną ilość składników pokarmowych.

Kukurydza uprawiana pobiera średnio:

• NA ZIARNO (NA 1 TONĘ ZIARNA I ODPOWIEDNIĄ MASĘ SŁOMY): 
◦ 22 kg azotu; 10 kg fosforu;
◦ 28 kg potasu;
◦ 10 kg wapnia;
◦ 7 kg magnezu;
◦ 3,5 kg siarki;
◦ 15 g boru;
◦ 60 g cynku;
◦ 12 g miedzi;
◦ 80 g manganu;
◦ 0,8 g molibdenu

• NA ZIELONKĘ (NA 10 TON BIOMASY):
◦ 40 kg azotu;
◦ 17 kg fosforu;
◦ 45 kg potasu;
◦ 18 kg wapnia;
◦ 7 kg magnezu;
◦ 6 kg siarki

Z tego wynika, że kukurydza bez względu na kierunek użytkowania jest rośliną o wyjątkowo wysokich wymaganiach pokarmowych, które należy pokryć wysokim poziomem nawożenia mineralnego.

I   NAWOŻENIE AZOTOWE

Do wyprodukowania 10 ton ziarna wraz ze słomą kukurydza pobiera 220 kg azotu, natomiast do wytworzenia 70 ton zielonki wykorzystuje aż 280 kg tego składnika. Pobieranie azotu w początkowych fazach rozwojowych roślin jest niewielkie i ograniczone niższymi temperaturami powietrza oraz gleby. Szczególnie nasila się w momencie tzw. wyrzucania miotełki. Tak późne wykorzystywanie azotu przez kukurydzę sugeruje nam wybór nawozu, który posiada przedłużony okres działania. Najlepiej takie warunki spełnia mocznik PULREA® oraz POLIFOSKA® 21 – z tych nawozów azot jest długo uwalniany i przekształcany do formy najbardziej dostępnej: NO3.
Wysokość nawożenia azotowego uzależniona jest również od procesu mineralizacji resztek roślinnych, w wyniku którego uwalnia się średnio od 40 do 60 kg/ha N.
Ze względu na wysoki poziom nawożenia azotowego najlepiej wykonać go w dwóch terminach:

1. termin 

PRZED SIEWEM W POSTACI:

• SALETRZAKI – wolniej się rozpuszczają i dodatkowo wprowadzają CaO i MgO; dawka – 0,3 t/ha,
• SALETROSAN® 26 + 13 S – dodatkowo wprowadza siarkę niezbędną do budowania białka; dawka – 0,3 t/ha,
• PULREA® 46% – aktywuje się w późniejszych fazach wegetacji, co jest w tym przypadku wskazane; dawka – 0,15 t/ha,
• saletra amonowa PULAN® 34% – szczególnie zalecana przy zastosowaniu nawozu wieloskładnikowego ubogiego w azot.

2. termin 

POGŁÓWNIE, KIEDY ROŚLINY MAJĄ OD 4 DO 6 LIŚCI, W POSTACI:

• PULREA® 46% – długie uwalnianie azotu i efektywniejsze dokarmianie roślin; dawka – 0,2-0,4 t/ha,
• POLIFOSKA® 21 + 13 S – zawiera 21% wolno uwalniającego się azotu oraz 13% potrzebnej siarki, a duża granula dolatuje na odległości powyżej 20 m, równomiernie rozkłada się na polu, nie tworząc tzw. pasów; jest poza tym bardziej bezpieczna, gdyż nie zalega w pochewkach liściowych, co nie powoduje poparzeń roślin.

Pogłówne nawożenie nawozem PULREA® 46% i POLI-FOSKA® 21 najlepiej wykonać przed okresem deszczowym i na rośliny suche. Dzięki temu unikniemy większych strat azotu i ochronimy rośliny przed poparzeniami. W tym terminie należy unikać stosowania nawozów saletrzanych, gdyż zawarte w nich formy azotu są bardziej agresywne i stwarzają większe ryzyko uszkodzeń roślin.

II  NAWOŻENIE FOSFOROWO-POTASOWE

Kukurydza jest rośliną wyjątkowo wrażliwą na niedobór fosforu w glebie, szczególnie w okresie wiosennych chłodów, co objawia się w postaci antocyjanowych (fioletowych) przebarwień liści i zahamowanym tempem wzrostu. Dlatego właśnie należy stosować nawozy o wysokiej dostępności tego składnika. Określa ją zapisana na opakowaniu procentowa zawartość fosforu rozpuszczalnego w wodzie.

Zdecydowanie lepiej ten krytyczny okres wiosennych chłodów przechodzą rośliny, w których wcześniej wykonano siew współrzędny z POLIDAPEM lub nawozami specjalistycznymi jak AGRAVITA® STARTER. Duża koncentracja składników nawozowych w obrębie rozwijającego się systemu korzeniowego daje wysoką oszczędność w nawożeniu doglebowym przy jednocześnie wysokim stopniu ich wykorzystania.
W tradycyjnym wysiewie doglebowym najbardziej zalecanymi nawozami są MacroSpeed® Optima, MacroSpeed® Perfect oraz POLIFOSKI i nawozy YARA, NPK i PK, które charakteryzują się wysoką koncentracją dostępnego fosforu.
Bardzo dobra rozpuszczalność tych nawozów zapewnia roślinom efektywne dokarmianie przez cały okres wegetacyjny. Z wymagań pokarmowych wynika, że kukurydza jest rośliną o wyjątkowo dużym zużyciu potasu. W uprawie na ziarno przy plonie 10 ton ziarna zużywa około 280 kg K2O, natomiast w przeznaczeniu na zielonkę nawet 320 kg K2O. Zatem wymaga stosowania nawozów o zwiększonej koncentracji tego składnika jak MacroSpeed® Perfect. Na stanowiskach bogatych w potas zalecany jest MacroSpeed® Optima.
Termin stosowania nawozów doglebowych uzależniony jest od składu mechanicznego gleby, więc na glebach ciężkich najlepiej wykonać nawożenie PK jesienią. W tym terminie mamy pewność odpowiedniego usytuowania się składników w wierzchnim profilu glebowym, co dalej będzie wpływać na prawidłowy (pionowy, głęboki) rozwój systemu korzeniowego. Wiosenne nawożenie powinno mieć miejsce na glebach o lżejszym składzie mechanicznym, co zabezpieczy składniki pokarmowe przed ich nadmiernym wypłukiwaniem z gleby.

Prawidłowa dynamika rozwoju kukurydzy uzależniona jest również od dwóch bardzo ważnych składników pokarmowych, takich jak magnez i siarka. Ich obecność stymuluje przyrost biomasy, wpływa korzystnie na wzrost białka w ziarnie, jak również prowadzi do efektywniejszego wykorzystania wody. Kukurydza jest rośliną, która korzystnie reaguje na doglebowe nawożenie magnezem i siarką. W tym celu idealnym, granulowanym nawozem jest KORN-KALI®, który kompleksowo pokrywa zapotrzebowanie kukurydzy na potas, magnez i siarkę. Przedsiewne stosowanie w dawce 0,4-0,5 t/ha idealnie bilansuje zapotrzebowanie kukurydzy. Na glebach szczególnie ubogich w magnez zalecany jest MacroSpeed® Green, który jest wysoce skoncentrowanym nawozem magnezowo-siarkowym. Zalecana jego dawka przedsiewna to 0,15-0,2 t/ha.
KORN-KALI® oraz MacroSpeed® Green zawierają magnez i siarkę w najbardziej dostępnej formie siarczanowej, która szybko i bezpośrednio pobierana jest przez rośliny.

WAPNOWANIE

Przystępując do nawożenia kukurydzy, w pierwszej kolejności należy zadbać o odczyn gleby przez niezbędne wapnowanie stanowiska. Zabieg ten ma na celu poprawić strukturę gleby, stworzyć odpowiednie warunki wodno-powietrzne i zwiększyć dostępność składników pokarmowych.

Roczne potrzeby wapna przy plonie 10 ton kukurydzy na ziarno to:

• pobranie wapna: około 100-110 kg CaO/ha,
• wymycie: 100-250 kg CaO/ha,
• zobojętnienie nawożenia mineralnego: 100-300 kg CaO/ha.

Wynika z tego, że całkowite potrzeby kukurydzy w uprawie na ziarno (jak i na zielonkę) kształtują się na poziomie 300-660 kg CaO/ha.
Warunkiem uzyskania wysokiego plonu jest uzyskanie optymalnego odczynu, który dla gleb ciężkich i średnich powinien kształtować się w zakresie pH 6,0-7,0; natomiast dla gleb lekkich – pH 5,5-6,0.
Regulację odczynu gleby powinno się przeprowadzić odpowiednio wcześniej. Optymalnym terminem jest okres przed siewem rośliny przedplonowej lub bezpośrednio po jej zbiorze pod podorywkę, gruber lub bronę talerzową. W tym okresie najlepszym rozwiązaniem na glebach średnich i ciężkich są nawozy tlenkowe lub tlenkowo-magnezowe ze wskazaniem na gleby ubogie w magnez. Natomiast na glebach lżejszych należy zastosować wapno węglanowe lub węglanowo-magnezowe. Najbardziej bezpiecznym i wysoce skutecznym nawozem wapniowym z przeznaczeniem na wszystkie typy gleb jest wapno kredowe.
Kolejnym terminem stosowania nawozów wapniowych jest wczesna wiosna, około 4 tygodni przed siewem kukurydzy. W przypadku gleb średnich i ciężkich można stosować takie same rodzaje nawozów jak wyżej, jednak w dawce obniżonej o 30-50%.
Szczególnie w tym terminie, bez względu na typ gleby, zaleca się stosowanie nawozów o bardzo wysokiej reaktywności (neutralizacji), która wpływa bezpośrednio na tempo odkwaszania gleby.

Do takich nawozów należy wapno kredowe o nazwie GRADE I EXTRA i Granukal® (wykres 1). Kolejną zaletą tych nawozów jest ich postać granulowana, dzięki której można wysiewać je siewnikami tradycyjnymi do nawozów mineralnych nawet w szerokie ścieżki technologiczne powyżej 20 m.
Pozwala to również w wyjątkowych sytuacjach na zastosowanie tych nawozów w terminie pogłównym w dawce 0,5-1,0 t/ha. Bardzo wysoka rozpuszczalność GRADE I EXTRA i Granukal® oraz szybkie jego przemieszczanie się w warstwie ornej nie wymaga wymieszania go z glebą w celu uzyskania pożądanego efektu.
Kukurydza, mając odpowiedni odczyn gleby, może zbudować mocny system korzeniowy, dzięki któremu roślina lepiej pobiera składniki pokarmowe i wodę z głębszych warstw gleby. Mając dobrze rozwinięty system korzeniowy, kukurydza jest mniej wrażliwa na suszę czy późnowiosenne chłody. W środowisku kwaśnym rośliny nie są w stanie efektywnie pobierać składników pokarmowych z  gleby i nawet duże dawki nawozów mineralnych nie są w stanie zaspokoić wysokich potrzeb pokarmowych kukurydzy.